Omnipotēns genitor, summae virtūtis amātor, Iure parī nātusque ambōrum spīritus almus, Persōnīs trīnus, vērā deitāte sed ūnus, Quī vītā vīvēns cūncta et sine fīne tenēbis, Pontificem summum tū sālvā nunc et in aevum Clarō Erckambaldum fulgentem nōmine dignum, Crēscat ut interius sānctō spīrāmine plēnus, Multīs īnfictum quō sit medicāmen in aevum. Praesul sāncte deī, nunc accipe mūnera servī, Quae tibi dēcrēvit dē largā prōmere cūrā Peccātor fragilis Gēraldus nōmine vīlis, Quī tibi nam certus corde estque fidēlis alumnus. Quod precibus dominum iūgiter precor omnitonantem, Ut nancīscāris factīs, quae prōmō loquēlīs, Det pater ex summīs caelum terramque gubernāns. Serve deī summī, nē dēspice verba libellī, Nōn canit alma deī, resonat sed mīra tyrōnis, Nōmine Waltharius, per proelia multa resectus Lūdendum magis est dominum quam sit rogitandum, Perlēctus longaevī stringit inamplā diēī. Sīs fēlīx sānctus per tempora plūra sacerdōs, Sit tibi mente tuā Gēraldus cārus adelphus.

Tertia pars orbis, frātrēs, Eurōpa vocātur, Mōribus ac linguīs variās et nōmine gentēs Distinguēns, cultū, tum relligiōne sequestrāns. Inter quās gēns Pannoniae residēre probātur, Quam tamen et Hunōs plērumque vocāre solēmus. Hīc populus fortis virtūte vigēbat et armīs, Nōn circumpositās sōlum domitāns regiōnēs, Lītoris ōceanī sed pertrānsīverat ōrās, Foedera supplicibus dōnāns sternēnsque rebellēs. Ultrā mīllēnōs fertur dominārier annōs. Āttila rēx quōdam tulit illud tempore rēgnum, Impiger antīquōs sibimet renovāre triumphōs. Quī sua castra movēns mandāvit vīsere Francōs, Quōrum rēx Gibichō soliō pollēbat in altō, Prōle recēns ortā gaudēns, quam posteā nārrō; Namque marem genuit, quem Guntharium vocitāvit. Fāma volāns pavidī rēgis trānsverberat aurēs, Dīcēns hostīlem cuneum trānsīre per Hystrum, Vincentem numerō stēllās atque amnis arēnās. Quī nōn cōnfīdēns armīs vel rōbore plēbis Concilium cōgit, quae sint facienda, requīrit. Cōnsēnsēre omnēs foedus dēbēre precārī Et dextrās, sī forte darent, coniungere dextrīs Obsidibusque datīs cēnsum persolvere iussum; Hoc melius fore, quam vītam simul ac regiōnem Perdiderint nātōsque suōs pariterque marītās. Nōbilis hōc Haganō fuerat sub tempore tīrō Indolis ēgregiae, veniēns dē germine Troiae. Hunc, quia Guntharius nōndum pervēnit ad aevum, Ut sine mātre queat vītam retinēre tenellam, Cum gaza ingentī dēcernunt mittere rēgī. Nec mora, lēgātī cēnsum iuvenemque ferentēs Dēvēniunt pācemque rogant ac foedera firmant. Tempore quō validīs steterat Burgundia scēptrīs, Cuius prīmātum Hērīrīcūs forte gerēbat. Fīlia huic tantum fuit ūnica nōmine Hiltgunt, Nōbilitāte quidem pollēns ac stemmate fōrmae. Dēbuit haec hērēs aulā residēre paterna Atque diū congesta fruī, sī forte licēret. Namque Avarēs firmā cum Francīs pāce perācta Suspendunt ā fīne quidem regiōnis eōrum, Attila sed celerēs mox hūc dēflectit habēnās, Nec tardant reliquī satrapae vestīgia adīre. Ībant aequātī numerō, sed et agmine longō. Quadrupedum cursū tellūs concussa gemēbat, Scūtōrum sonitū pavidus superintonat aether. Ferrea silva micat tōtōs rutilandō per agrōs: Haud aliter prīmō quam pulsāns aequora māne Pulcher in extrēmīs renitet sōl partibus orbis. Iamque Arārim Rodānumque amnēs trānsīverat altōs Atque ad praedandum cuneus dispergitur omnis. Forte Cabillōnīs sēdit Heriricus, et ecce Attollēns oculōs speculātor vōciferātur: "Quaenam condēnsō cōnsurgit pulvere nūbēs? Vīs inimīca venit, portās iam claudite cūnctās!" Iam tum, quid Francī fēcissent, ipse sciēbat Prīnceps et cūnctōs compellat sīc seniōrēs: "Sī gēns tam fortis, cui nōs similāre nequīmus, Cessit Pannoniae, quā nōs virtūte putātis Huic cōnferre manum et patriam dēfendere dulcem? Est satius, pactum faciant cēnsumque capessant. Ūnica nāta mihī, quam trādere prō regiōne Nōn dubitō; tantum pergant, quī foedera firment." Ībant lēgātī tōtīs gladiīs spoliātī, Hostibus īnsinuant, quod rēgis iussiō mandat, Ut cessent vastāre, rogant. quōs Attila ductor, Ut solitus fuerat, blandē suscēpit et inquit: "Foedera plūs cupiō quam proelia mittere vulgō. Pāce quidem Hūnī mālunt rēgnāre, sed armīs Invītī feriunt, quōs cernunt esse rebellēs. Rēx ad nōs veniēns dextram det atque resūmat." Exīvit prīnceps asportāns innumerātōs Thēsaurōs pactumque ferit nātamque relīquit. Pergit in exilium pulcherrima gemma parentum. Postquam complēvit pactum statuitque tribūtum, Attila in occiduās prōmōverat agmina partēs. Namque Aquītānōrum tunc Alphēre rēgna tenēbat, Quem sobolem sexūs nārrant habuisse virīlis, Nōmine Walthārium, prīmaevō flōre nitentem. Nam iūsiūrandum Hērīrīcus et Alphere rēgēs Inter sē dederant, puerōs quod cōnsociārent, Cum prīmum tempus nūbendī vēnerit illīs. Hīc ubi cognōvit gentēs hās esse domātās, Coeperat ingentī cordis trepidāre pavōre, Nec iam spēs fuerat saevīs dēfendier armīs. "Quid cessēmus", ait, "sī bella movēre nequīmus? Exemplum nōbīs Burgundia, Francia dōnant. Nōn incūsāmur, sī tālibus aequiperāmur. Lēgātōs mittō foedusque ferīre iubēbō Obsidis inque vicem dīlēctum porrigō nātum Et iam nunc Hunis cēnsum persolvō futūrum." Sed quid plūs remorer? dictum complēverat āctīs. Tunc Avarēs gāzīs onerātī dēnique multīs Obsidibus sūmptīs Haganōne, Hiltgunde puella Nec nōn Walthariō rediērunt pectore laetō. Attila Pannoniās ingressus et urbe receptus Exulibus puerīs magnam exhibuit pietātem Ac velutī propriōs nūtrīre iubēbat alumnōs. Virginis et cūram rēgīnam mandat habēre, Ast adolēscentēs propriīs cōnspectibus ambōs Semper adesse iubet, sed et artibus imbuit illōs Praesertimque iocīs bellī sub tempore habendīs. Quī simul ingeniō crēscentēs mentis et aevō Rōbore vincēbant fortēs animōque sophistās, Dōnec iam cūnctōs superārent fortiter Hūnōs. Mīlitiae prīmōs tunc Attila fēcerat illōs, Sed haud immeritō, quoniam, sī quandō movēret Bella, per īnsignēs istī micuēre triumphōs; Idcircōque nimis prīnceps dīlēxerat ambōs. Virgō etiam captīva deō praestante suprēmō Rēgīnae vultum plācāvit et auxit amōrem, Mōribus eximiīs operumque industria habundāns. Postrēmum cūstōs thēsaurīs prōvida cūnctīs Efficitur, modīcumque deest, quīn rēgnet et ipsa; Nam quicquid voluit dē rēbus, fēcit et āctīs. Intereā Gibichō dēfungitur, ipseque rēgnō Gunthārius successit et īlicō Pannoniārum Foedera dissolvit cēnsumque subīre negāvit. Hoc ubi iam prīmum Hāgānō cognōverat exul, Nocte fugam mōlītur et ad dominum properāvit. Walthariūs tamen ad pugnās praecesserat Hūnōs, Et quōcumque īret, mox prōspera sunt comitāta. Ospirin ēlāpsum Hāgānōnem, rēgia coniūnx, Attendēns dominō suggessit tālia dicta: "Prōvideat caveatque, precor, sollertia rēgis, Nē vestrī imperiī lābātur forte columna, Hoc est, Walthariūs vester discēdat amīcus, In quō magna potestātis vīs extitit huius; Nam vereor, nē fors fugiēns Haganōnem imitētur. Idcircōque meam perpendite nunc ratiōnem: Cum prīmum veniat, haec illī dīcite verba: "Servitiō in nostrō magnōs plērumque labōrēs Passus erās ideōque sciās, quod grātia nostra Prae cūnctīs tēmet nimium dīlēxit amīcīs. Quod volō plūs factīs tē quam cognōscere dictīs: Ēlige dē satrapīs nūptam tibi Pannoniārum Et nōn pauperiem propriam perpendere cūrēs. Amplificābō quidem valdē tē rūre domīque, Nec quisquam, quī dat spōnsam, post facta pudēbit." Quod sī complētīs, illum stabilīre potestis." Complacuit sermō rēgī, coepitque parārī. Walthariūs vēnit, cui prīnceps tālia pandit, Uxōrem suādēns sibi dūcere; sed tamen ipse Iam tum praemeditāns, quod post complēverat āctīs, Hīs īnstīgantī suggestibus obvius īnfit: "Vestra quidem pietās est, quod modicī famulātūs Causam cōnspicitis; sed quod mea sēgnia mentīs Intuitū fertīs, numquam meruisse valērem. Sed precor, ut servī capiātis verba fidēlis: Sī nūptam accipiam dominī praecepta secundum, Vinciar inprīmīs cūrīs et amōre puellae Atque ā servitiō rēgis plērumque retardor, Aedificāre domōs cultumque intendere rūris Cōgor, et hōc oculīs seniōris adesse morātur Et solitam rēgnō Hūnōrum impendere cūram. Namque voluptātem quisquis gustāverit, exin Intolerābilius cōnsuēvit ferre labōrēs. Nīl tam dulce mihī, quam semper inesse fidēlī Obsequiō dominī; quārē, precor, absque iugālī Mē vinclō permitte meam iam dūcere vītam! Sī sērō aut mediō noctis mihi tempore mandās, Ad quaecumque iubēs, sēcūrus et ībō parātus. In bellīs nūllae persuādent cēdere cūrae, Nec nātī aut coniūnx retrahentque fugamque movēbunt. Testor per propriam tēmet, pater optime, vītam Atque per invictam nunc gentem Pannoniārum, Ut nōn ulterius mē cōgās sūmere taedās." Hīs precibus victus suāsus rēx dēserit omnēs, Spērāns Walthārium fugiendō recēdere numquam. Vēnerat intereā satrapae certissima fāma Quandam, quae nūper superāta, resistere gentem Ac bellum Hūnīs cōnfestim īnferre parātam. Tunc ad Waltharium convertitur āctiō rērum. Quī mox mīlitiam percēnsuit ōrdine tōtam Et bellātōrum cōnfortat corda suōrum, Hortāns praeteritōs semper memorāre triumphōs Prōmittēnsque istōs solitā virtūte tyrannōs Sternere et externīs terrōrem impōnere terrīs. Nec mora, cōnsurgit sequiturque exercitus omnis. Ecce locum pugnae cōnspexerat et numerātam Per lātōs aciem campōs dīgessit et agrōs. Iamque īnfrā iactum tēlī congressus uterque Cōnstiterat cuneus. tunc undique clāmor ad aurās Tollitur, horrendam cōnfundunt classica vōcem, Continuōque hastae volitant hinc indeque dēnsae. Fraxinus et cornus lūdum miscēbat in ūnum, Fulminis inque modum cuspis vibrāta micābat. Ac velutī boreae sub tempore nix glomerāta Spargitur, haud aliter saevās iēcēre sagittās. Postrēmum cūnctīs utrōque ex agmine pīlīs Absūmptīs manus ad mucrōnem vertitur omnīs. Fulmineōs prōmunt ēnsēs clipeōsque revolvunt, Concurrunt aciēs dēmum pugnamque restaurant. Pectoribus partim rumpuntur pectora equōrum, Sternitur et quaedam pars dūrō umbōne virōrum. Walthariūs tamen in mediō furit agmine bellō, Obvia quaeque metēns armīs ac līmite pergēns. Hunc ubi cōnspiciunt hostēs tantās dare strāgēs, Ac sī praesentem metuēbant cernere mortem, Et quemcunque locum, seu dextram sīve sinistram, Walthariūs peteret, cūnctī mox terga dedērunt Et versīs scūtīs laxīsque feruntur habēnīs. Tunc imitāta ducem gēns maxima Pannoniārum Saevior īnsurgit caedemque audācior auget, Dēicit obstantēs, fugientēs prōterit usque, Dum caperet plēnum bellī sub sorte triumphum. Tum super occīsōs ruit et spoliāverat omnēs. Et tandem ductor recavō vocat agmina cornū Ac prīmus frontem fēstā cum fronde revīnxit, Victrīcī laurō cingēns sua timpora vulgō, Post hunc signiferī, sequitur quōs cētera pūbēs. Iamque triumphālī rediērunt stemmate cōmptī Et patriam ingressī propriā sē quisque locāvit Sēde, sed ad solium mox Walthariūs properāvit. Ecce palātīnī dēcurrunt arce ministrī Illius aspectū hilarēs equitemque tenēbant, Dōnec vir sellā dēscenderet inclitus alta. Sī bene rēs vergant, tum dēmum forte requīrunt. Ille aliquid modicum nārrāns intrāverat aulam (Lassus enim fuerat) rēgisque cubīle petēbat. Illīc Hiltgundem sōlam offendit residentem. Cui post amplexūs atque ōscula dulcia dīxit: "Ōcius hūc pōtum fertō, quia fessus anhēlō." Illa merō tallum complēvit mox pretiōsum Porrēxitque virō, quī signāns accipiēbat Virgineamque manum propriā cōnstrīnxit. at illa Astitit et vultum reticēns intendit herīlem, Walthariūsque bibēns vacuum vās porrigit ollī (Ambō etenim nōrant dē sē spōnsālia facta) Prōvocat et tālī cāram sermōne puellam: "Exilium pariter patimur nam tempore tantō, Nōn ignōrantēs, quid nostrī forte parentēs Inter sē nostrā dē rē fēcēre futūra. Quamne diū tacitō premimus haec ipsa palātō?" Virgō per hyrōniam meditāns hoc dīcere spōnsum Paulum conticuit, sed posteā tālia reddit: "Quid linguā simulās, quod ab īmō pectore damnās, Ōreque persuādēs, tōtō quod corde refūtās, Sit velutī tālem pudor ingēns dūcere nūptam?" Vir sapiēns contrā respondit et intulit ista: "Absit quod memorās, dextrōrsum porrige sēnsum! Nōris mē nihilum simulātā mente locūtum, Nec quicquam nebulae vel falsī interfore crēde! Nūllus adest nōbīs exceptīs namque duōbus. Sī nōssem tēmet mihi prōmptam impendere mentem Atque fidem vōtīs servāre per omnia cautis, Pandere cūncta tibī cordis mystēria vellem." Tandem virgō virī genibus curvātā profātur: "Ad quaecumque vocās, mī domne, sequar studiōsē Nec quicquam placitīs mālim praepōnere iussīs." Ille dehinc: "piget exiliī mē dēnique nostrī Et patriae fīnēs reminīscor saepe relictōs Idcircōque fugam cupiō celerāre latentem. Quod iam prae multīs potuissem forte diēbus, Sī nōn Hiltgundem sōlam remanēre dolērem." Addidit hās īmō virguncula corde loquēlās: "Vestrum velle meum, sōlīs hīs aestuō rēbus. Praecipiat dominus, seu prōspera sīve sinistrā Eius amōre patī tōtō sum pectore praestō." Walthariūs tandem sīc virginis inquit in aurem: "Pūblica cūstōdem rēbus tē nempe potestās Fēcerat, idcircō memor haec mea verba notātō: Inprīmīs galeam rēgis tunicamque trilīcem (Asserō lōrīcam fabrōrum īnsigne ferentem) Dīripe, bīna dehinc mediocria scrīnia tolle. Hīs armillārum tantum dā Pannonicārum, Dōnec vix ūnum relevēs ad pectoris īmum. Inde quater bīnum mihi fac dē mōre coturnum, Tantundemque tibi patrāns impōnitō vāsis: Sīc fors ad summum complentur scrīnia lābrum. Īnsuper ā fabrīs hāmōs clam posce retortōs: Nostra viātica sint piscēs simul atque volucrēs, Ipse ego piscātor, sed et auceps esse coartor. Haec intrā ebdomadam cautē per singula complē. Audīstī, quid habēre viantī forte necesse est. Nunc, quō mōre fugam valeāmus inīre, reclūdō: Postquam septēnōs Phoebus remeāverit orbēs, Rēgī ac rēgīnae satrapīs ducibus famulīsque Sūmptū permagnō convīvia laeta parābō Atque omnī ingeniō pōtū sepelīre studēbō, Dōnec nūllus erit, quī sentiat hoc, quod agendum est. Tū tamen intereā mediocriter ūtere vīnō Atque sitim vix ad mēnsam restinguere cūra. Cum reliquī surgant, ad opuscula nōta recurre. Ast ubi iam cūnctōs superat violentia pōtūs, Tum simul occiduās properēmus quaerere partēs." Virgō memor praecepta virī complēvit; et ecce Praefīnīta diēs epulārum vēnit, et ipse Walthariūs magnīs īnstrūxit sūmptibus ēscās. Luxuria in mediā residēbat dēnique mēnsā. Ingrediturque aulam vēlīs rēx undique septam. Hērōs magnanimus solitō quem mōre salūtāns Dūxerat ad solium, quem bissus cōmpsit et ostrum. Cōnsēdit laterīque ducēs hinc indeque bīnōs Assēdisse iubet; reliquōs locat ipse minister. Centēnōs simul accubitūs iniēre sodālēs, Dīversāsque dapēs lībāns convīva resūdat. Hīs et sublātīs aliae referuntur edendae, Atque exquīsītum fervēbat migma per aurum (Aurea bissīnā tantum stant gausape vāsa), Et pigmentātus crātērēs Bāchus adōrnat. Illicit ad haustum speciēs dulcēdōque pōtūs. Walthariūs cūnctōs ad vīnum hortātur et ēscam. Postquam epulīs dēpulsa famēs sublātaque mēnsā, Hērōs iam dictus dominum laetanter adōrsus Inquit: "in hōc, rogitō, clārescāt grātia vestra, Ut vōs inprīmīs, reliquōs tunc laetificētis." Et simul in verbō nappam dedit arte perāctam Ōrdine sculptūrae referentem gesta priōrum. Quam rēx accipiēns haustū vacuāverat ūnō Cōnfestimque iubet reliquōs imitārier omnēs. Ōcius accurrunt pincernae moxque recurrunt, Pōcula plēna dabant et inānia suscipiēbant. Hospitis ac rēgis certant hortātibus omnēs. Ēbrietās fervēns tōtā dominātur in aulā; Balbūtit madidō fācundia fūsa palātō. Hērōās validōs plantīs titubāre vidērēs. Tāliter in sēram prōdūxit Bāchica noctem Mūnera Walthārius retrahitque redīre volentēs, Dōnec vī pōtūs pressī somnōque gravātī Passim porticibus sternuntur humōtenus omnēs. Et licet ignicremīs vellet dare moenia flammīs, Nūllus, quī causam potuisset scīre, remānsit. Tandem dīlēctam vocat ad sēmet mulierem, Praecipiēns causās citius dēferre parātās. Ipseque dē stabulīs victōrem dūxit equōrum, Ob virtūtem quem vocitāverat ille Leōnem. Stat sonipēs ac frēna ferōx spūmantia mandit. Hunc postquam falēris solitō circumdedit, ecce Scrīnia plēna gāzae latērī suspendit utrīque Atque iterī longō modicella cibāria pōnit Lōraque virgineae mandat fluitantia dextrae. Ipseque lōrīcā vestītus mōre gigantis Imposuit capitī rubrās cum casside cristās Ingentēsque ocreīs sūrās complectitur aureīs Et laevum femur ancipitī praecīnxerat ēnse Atque aliō dextrum prō rītū Pannoniārum; Is tamen ex ūnā tantum dat vulnera parte. Tunc hastam dextrā rapiēns clipeumque sinistrā Coeperat invīsā trepidus dēcēdere terrā. Fēmina dūxit equum nōnnūlla talenta gerentem, In manibusque simul virgam tenet ipsa colurnam, In quā piscātor hāmum trānspōnit in undam, Ut cupiēns pāstum piscis dēglūtiat hāmum. Namque gravātus erat vir maximus undique tēlīs Suspectamque habuit cūnctō sibi tempore pugnam. Omnī nocte quidem properābant currere; sed cum Prīma rubēns terrīs ostendit lūmina Phoebus, In silvīs latitāre student et opāca requīrunt, Sollicitatque metūs vel per loca tūta fatīgāns. In tantumque timor muliebria pectora pulsat, Horreat ut cūnctōs aurae ventīque susurrōs, Formīdāns volucrēs collīsōs sīve racēmōs. Hinc odium exiliī patriaeque amor incubat inde. Vīcīs diffugiunt, speciōsa novālia linquunt; Montibus intōnsīs cursūs ambāge recurvōs Sectantēs tremulōs variant per dēvia gressūs. Ast urbis populus somnō vīnōque solūtus Ad medium lūcīs siluit recubandō sequentis. Sed postquam surgunt, ductōrem quīque requīrunt, Ut grātēs faciant ac fēstā laude salūtent. Attila nempe manū caput amplexātus utrāque Ēgreditur thalamō rēx Walthariumque dolendō Advocat, ut proprium quererētur forte dolōrem. Respondent ipsī sē nōn potuisse ministrī Invēnisse virum, sed prīnceps spērat eundem Hāctenus in somnō tentum recubāre quiētum Occultumque locum sibi dēlēgisse sopōrī. Ospirin Hiltgundem postquam cognōvit abesse Nec iuxtā mōrem vestēs dēferre suētum, Trīstior immēnsīs satrapae clāmōribus inquit: "Ō dētestandās, quās heri sūmpsimus, escās! Ō vīnum, quod Pannoniās dēstrūxerat omnēs! Quod dominō rēgī iam dūdum praescia dīxī, Approbat iste diēs, quem nōs superāre nequīmus. Ēn hodiē imperiī vestrī cecidisse columna Nōscitur, ēn rōbur procul īvit et inclita virtūs: Walthariūs, lūx Pannoniae, discesserat inde, Hiltgundem quoque mī cāram dēdūxit alumnam." Iam princcps nimia succenditur efferus īra, Mūtant laetitiam maerentia corda priōrem. Ex humerīs trabeam discindit ad īnfima tōtam Et nunc hūc animum trīstem, nunc dīvidit illūc. Ac velut Aeolicīs turbātur arēna procellīs, Sīc intestīnīs rēx fluctuat undique cūrīs, Et varium pectus variō simul ōre imitātus Prōdidit exterius, quicquid tolerāverat intus, Īraque sermōnem permīsit prōmere nūllum. Ipsō quippe diē pōtum fastīdit et ēscam, Nec placidam membrīs potuit dare cūra quiētem. Namque ubi nox rēbus iam dēmpserat ātra colōrēs, Dēcidit in lectum, vērum nec lūmina clausit, Nunc latus in dextrum fultus nunc inque sinistrum. Et velutī iaculō pectus trānsfīxus acūtō Palpitat atque caput hūc et mox iactitat illūc, Et modo subrectus fulcrō cōnsēderat āmēns. Nec iuvat hoc, dēmum surgēns discurrit in urbe, Atque thōrum veniēns simul attigit atque relīquit. Tāliter īnsomnem cōnsūmpserat Attila noctem. At profugī comitēs per amīca silentia euntēs Suspectam properant post terga relinquere terram. Vix tamen ērūpit crās, rēx patribusque vocātīs Dīxerat: "ō sī quis mihi Waltharium fugientem Afferat ēvīnctum ceu nēquam forte licīscam, Hunc ego mox aurō vestīrem saepe recoctō Et tellūre quidem stantem hinc inde onerārem Atque viam penitus clausissem, vīvō, talentīs." Sed nūllus fuit in tantā regiōne tyrannus Vel dux sīve comes seu mīles sīve minister, Quī, quamvīs cuperet propriās ostendere vīrēs Ac virtūte suā laudem captāre perennem Ambīretque simul gāzam īnfarcīre crumīnīs, Waltharium tamen īrātum praesūmpserat armīs Īnsequier strictōque virum mucrōne vidēre. Nōta equidem virtūs; expertī sunt quoque, quantās Incolomis dederit strāgēs sine vulnere victor. Nec potis est ūllum rēx persuādēre virōrum, Quī prōmissa velit hāc condiciōne talenta. Walthariūs fugiēns, ut dīxī, noctibus īvit, Atque diē saltūs arbustaque dēnsa requīrēns Arte accersītās pariter capit arte volucrēs, Nunc fallēns viscō, nunc fissō dēnique lignō. Ast ubi pervēnit, quā flūmina curva fluēbant, Immittēns hāmum rapuit sub gurgite praedam Atque famis pestem pepulit tolerandō labōrem. Namque fugae tōtō sē tempore virginis ūsū Continuit vir Walthariūs laudābilis hērōs.

Ecce quater dēnōs sōl circumflexerat orbēs, Ex quō Pannonicā fuerat dīgressus ab urbe. Ipsō quippe diē, numerum quī clauserat istum, Vēnerat ad fluvium iam vespere tum mediante, Scīlicet ad Rhēnum, quā cursus tendit ad urbem Nōmine Wormatiam rēgālī sēde nitentem. Illīc prō naulō piscēs dedit anteā captōs Et mox trānspositus graditur properanter anhēlus. Orta diēs postquam tenebrās discusserat ātrās, Portitor exsurgēns praefātam vēnit in urbem Rēgālīque cocō, reliquōrum quippe magistrō, Dētulerat piscēs, quōs vir dedit ille viātor. Hōs dum pigmentīs condīsset et apposuisset Rēgī Gunthariō, mīrātus fātur ab altō: "Istīus ergō modī piscēs mihi Franciā numquam Ostendit; reor externīs ā fīnibus illōs. Dīc mihi quantōcius: cuiās homō dētulit illōs?" Ipseque respondēns nārrat, quod nauta dedisset. Accersīre hominem prīnceps praecēpit eundem; Et, cum vēnisset, dē rē quaesītus eādem Tālia dicta dedit causamque ex ōrdine pandit: "Vespere praeteritō residēbam lītore Rhēnī Cōnspexīque viātōrem properē venientem Et velutī pugnae certum per membra parātum: Aere etenim penitus fuerat, rēx inclite, cīnctus Gesserat et scūtum gradiēns hastamque coruscam. Namque virō fortī similis fuit, et licet ingēns Asportāret onus, gressum tamen extulit ācrem. Hunc incrēdibilī fōrmae decorāta nitōre Assequitur calcemque terit iam calce puella. Ipsaque rōbustum rēxit per lōra caballum Scrīnia bīna quidem dorsō nōn parva ferentem, Quae, dum cervīcem sonipēs discusserit altam Atque superba cupit glomerāre volūmina crūrum, Dant sonitum, ceu quis gemmīs illīserit aurum. Hic mihi praesentēs dederat prō mūnere piscēs." Hīs Hagano audītīs (ad mēnsam quippe resēdit) Laetior in medium prōmpsit dē pectore verbum: "Congaudēte mihī, quaesō, quia tālia nōvī! Walthariūs collēga meus remeāvit ab Hūnīs." Gunthariūs prīnceps ex hāc ratiōne superbus Vōciferātur, et omnis eī mox aula reclāmat: Congaudēte mihī, iubeō, quia tālia vīxī! Gāzam, quam Gibichō rēgī trānsmīsit eōō, Nunc mihi cūnctipotēns hūc in mea rēgna remīsit." Haec ait et mēnsam pede perculit exiliēnsque Dūcere equum iubet et sellā compōnere sculptā Atque omnī dē plēbe virōs sēcum duodēnōs Vīribus īnsignēs, animīs plērumque probātōs Lēgerat. inter quōs simul īre Haganōna iubēbat. Quī memor antīquae fideī sociīque priōris Nītitur ā coeptīs dominum trānsvertere rēbus. Rēx tamen ēcontrā nihilōminus īnstat et īnfit: "Nē tardāte, virī, praecingite corpora ferrō Fortia, squāmōsus thōrāx iam terga recondat. Hic tantum gāzae Francīs dēdūcat ab ōrīs?" Īnstrūctī tēlīs (nam iussiō rēgis adurget) Exībant portīs, tē Waltharium cupientēs Cernere et imbellem lucrīs fraudāre putantēs. Sed tamen omnimodīs Hagānō prohibēre studēbat, At rēx īnfēlīx coeptīs resipīscere nōn vult. Intereā vir magnanimus dē flūmine pergēns Vēnerat in saltum iam tum Vosagum vocitātum. Nam nemus est ingēns, spatiōsum, lustra ferārum Plūrima habēns, suētum canibus resonāre tubīsque. Sunt in sēcessū bīnī montēsque propinquī, Inter quōs licet angustum specus extat amoenum, Nōn tellūre cavā factum, sed vertice rūpum: Apta quidem statiō latrōnibus illa cruentīs. Angulus hīc viridēs ac vescās gesserat herbās. "Hūc", mox ut vīdit iuvenīs, "hūc" inquit "eāmus, Hīs iuvat in castrīs fessum compōnere corpus." Nam postquam fugiēns Avārum discesserat ōrīs, Nōn aliter somnī requiem gustāverat īdem Quam super innīxus clipeō; vix clauserat orbēs. Bellica tum dēmum dēpōnēns pondera dīxit Virginis in gremium fūsūs: "circumspice cautē, Hiltgunt, et nebulam sī tollī vīderis ātram, Attāctū blandō mē surgere commonitātō, Et licet ingentem cōnspexeris īre catervam, Nē excutiās somnō subitō, mī cāra, cavētō! Nam procul hinc aciēs potis es trānsmittere pūrās. Īnstanter cūnctam circā explōrā regiōnem!" Haec ait atque oculōs conclūserat ipse nitentēs Iamque diū satis optātā fruitur requiēte. Ast ubi Gunthariūs vestīgia pulvere vīdit, Cornipedem rapidum saevīs calcāribus urget Exultānsque animīs frūstrā sīc fātur ad aurās: "Accelerāte, virī, iam nunc capiētis euntem, Numquam hodiē effugiet, fūrāta talenta relinquet." Inclitus at Hagānō contrā mox reddidit ista: "Ūnum dīcō tibi, rēgum fortissimē, tantum: Sī totiēns tū Waltharium pugnāsse vidērēs Atque novā totiēns, quotiēns ego, caede furentem, Numquam tam facile spoliandum forte putārēs. Vīdī Pannoniās aciēs, cum bella ciērent Contrā aquilōnārēs sīve austrālēs regiōnēs. Illīc Walthariūs propriā virtūte coruscus Hostibus invīsus, sociīs mīrandus obībat. Quisquis eī congressus erat, mox Tartara vīdit. Ō rēx et comitēs, expertō crēdite, quantus In clipeum surgat, quō turbine torqueat hastam." Sed dum Gunthariūs male sānā mente gravātus Nēquāquam flectī posset, castrīs propiābant. At procul aspiciēns Hiltgunt dē vertice montis Pulvere sublātō venientēs sēnsit et ipsum Waltharium placidō tāctū vigilāre monēbat. Quī caput attollēns scrūtātur, sī quis adīret. Ēminus illa refert quandam volitāre phalangem. Ipse oculōs tersōs somnī glaucōmate pūrgāns Paulātim rigidōs ferrō vestīverat artūs Atque gravem rūrsus parmam collēgit et hastam Et saliēns vacuās ferrō trānsverberat aurās Et celer ad pugnam tēlis prōlūsit amāram. Comminus ecce coruscantēs mulier videt hastās Ac stupefacta nimis: "Hunos hīc" inquit "habēmus!" In terramque cadēns effātur tālia trīstīs: "Obsecrō, mī senior, gladiō mea colla secentur, Ut, quae nōn meruī pactō thalamō sociārī, Nūllius ulterius patiar cōnsortia carnis." Tum iuvenis: "cruor innocuus mē tīnxerit?" inquit Et: "quō forte modō gladius potis est inimīcōs Sternere, tam fīdae sī nunc nōn parcit amīcae? Absit quod rogitās; mentīs dēpōne pavōrem! Quī mē dē variīs ēdūxit sacpe perīclīs, Hic valet hīc hostēs, crēdō, cōnfundere nostrōs." Haec ait atque oculōs tollēns effātur ad ipsam: "Nōn assunt Avarēs hic, sed Francī nebulōnēs, Cultōrēs regiōnis et" - ēn galeam Hāgānōnīs Aspicit et nōscēns iniūnxit tālia rīdēns: "Et meus hīc socius Hāgānō collēga veternus." Hoc hērōs dictō introitum statiōnis adībat, Īnferius stantī praedīcēns sīc mulierī: "Hāc cōram portā verbum modo iactō superbum: Hinc nūllus rediēns uxōrī dīcere Francus Praesūmet sē impūne gāzae quid tollere tantae." Necdum sermōnem complēvit, humōtenus ecce Corruit et veniam petiit, quia tālia dīxit. Postquam surrēxit, contemplāns cautius omnēs: "Hōrum, quōs videō, nūllum Hāgānōne remōtō Suspiciō; namque ille meōs per proelia mōrēs Iam didicit, tenet hīc etiam sat callidus artem. Quam sī forte volente deō intercēperō sōlam, Tunc" ait "ex pugnā tibi, Hiltgunt spōnsa, reservor." Ast ubi Walthārium tālī statiōne receptum Cōnspexit Hagānō, satrapae mox ista superbō Suggerit: "ō senior, dēsiste lacessere bellō Hunc hominem! pergant prīmum, quī cūncta reqū īrant, Et genus et patriam nōmenque locumque relictum, Vel sī forte petat pācem sine sanguine praebēns Thēsaurum. Per respōnsum cognōscere homōnem Possumus, et sī Walthariūs remorātur ibīdem (Est sapiēns), forsan vestrō concēdet honōrī." Praecipit īre virum cognōmine rēx Camalōnem, Inclita Mettēnsī quem Francia mīserat urbī Praefectum, quī dōna ferēns dēvēnerat illō Anteriōre diē, quam prīnceps nōverit ista. Quī dāns frēna volat rapidōque simillimus eurō Trānscurrit spatium campī iuvenīque propinquat Ac sīc obstantem compellat: "dīc, homō, quisnam Sīs aut unde venīs, quō pergere tendis?" Hērōs magnanimus respondit tālia dīcēns: "Sponte tuā veniās an hūc tē mīserit ūllus, Scīre velim." Camalō tunc reddidit ōre superbō: "Nōrīs Guntharium rēgem tellūre potentem Mē mīsisse tuās quaesītum pergere causās." Hīs auscultātīs suggesserat hoc adolēscēns: "Ignōrō penitus, quid opus sit forte viantīs Scrūtārī causās, sed prōmere nōn trepidāmus. Walthārius vocor, ex Aquītānīs sum generātus. Ā genitōre meō modicus puer obsidis ergō Sum datus ad Hunōs; ibi vīxī nuncque recessī Concupiēns patriam dulcemque revīsere gentem." Missus ad haec: "tibi iam dictus per mē iubet hērēs, Ut cum scrīniolīs equitem dēs atque puellam. Quod sī prōmptus agis, vītam concēdet et artūs." Walthariūs contrā fīdenter prōtulit ista: "Stultius effātum mē nōn audīsse sophistam Arbitror. Ēn memorās, quod prīnceps, nescio vel quis, Prōmittat, quod nōn retinet nec fors retinēbit. An deus est, ut iūre mihī concēdere possit Vītam? num manibus tetigit? num carcere trūsit Vel post terga meās torsit per vincula palmās? At tamen auscultā: sī mē certāmine laxat (Aspiciō, ferrātus adest, ad proelia vēnit), Armillās centum dē rubrō quippe metallō Factās trānsmittam, quō nōmen rēgis honōrem." Tālī respōnsō discesserat ille receptō, Prīncipibus nārrat, quod prōtulit atque resūmpsit. Tunc Hagano ad rēgem: "porrēctam suscipe gāzam, Hāc potis es decorāre, pater, tēcum comitantēs, Et modo dē pugnā palmam revocāre mementō! Ignōtus tibi Walthārius et maxima virtūs. Ut mihi praeterita portendit vīsiō nocte, Nōn, sī cōnserimus, nōs prōspera cūncta sequentur. Vīsum quippe mihī tē colluctārier ursō, Quī post cōnflīctūs longōs tibi mordicus ūnum Crūs cum poplite ad usque femur dēcerpserat omne Et mox auxiliō subeuntem ac tēla ferentem Mē petit atque oculum cum dentibus ēruit ūnum." Hīs animadversīs clāmat rēx ille superbus: "Ut videō, genitōrem imitāris Hagāthien ipse. Hīc quoque perpavidam gelidō sub pectore mentem Gesserat et multīs fastīdit proelia verbīs." Tunc hērōs magnam iūstē concēperat īram, Sī tamen in dominum licitum est īrāscier ūllum. "Ēn" ait "in vestrīs cōnsistant omnia tēlīs. Est in cōnspectū, quem vultis, dīmicet omnīs. Comminus astātis, nec iam timor impedit ūllum; Ēventum videam nec cōnsors sim spoliōrum." Dīxerat et collem petiit mox ipse propinquum Dēscendēnsque ab equō cōnsēdit et aspicit illō. Post haec Gunthariūs Camalōnī praecipit āiēns: "Perge et thēsaurum reddī mihi praecipe tōtum. Quodsī cūnctētur (sciō, tū vir fortis et audāx), Congredere et bellō dēvictum mox spoliātō!" Ībat Mettēnsis Camalō mētropolītānus, Vertice fulva micat cassis, dē pectore thōrāx, Et procul acclāmāns: "heus, audī" dīxit "amīce! Rēgī Francōrum tōtum trānsmitte metallum, Sī vīs ulterius vītam vel habēre salūtem!" Conticuit paulum verbō fortissimus hērōs, Opperiēns propius hostem adventāre ferōcem. Advolitāns missus vōcem repetīverat istam: ["Rēgī Francōrum tōtum trānsmitte metallum!" Tum iuvenis cōnstāns respōnsum prōtulit istud: "Quid quaeris vel quid reddī, importūne, coartās? Numquid Gunthariō fūrābar tālia rēgī? Aut mihi prō lucrō quicquam dōnāverat ille, Ut meritō ūsūram mē cōgat solvere tantam? Num pergēns ego dampna tulī vestrae regiōnī, Ut vel hinc iūstē videar spoliārier ā tē? Sī tantam invidiam cūnctīs gēns exhibet ista, Ut calcāre solum nūllī concēdat euntī, Ecce viam mercor, rēgī trānsmittō ducentās Armillās. Pācem dōnet modo bella remittēns." Haec postquam Camalō percēpit corde ferīnō, "Amplificābis" ait "dōnum, dum scrīnia pandis. Cōnsummāre etenim sermōnēs nunc volō cūnctōs: Aut quaesīta dabis aut vītam sanguine fundēs." Sīc ait et triplicem clipeum collēgit in ulnam Et crispāns hastīle micāns vī nītitur omnī Ac iacit. At iuvenis dēvītat cautior ictum. Hasta volāns cassō tellūrem vulnere mordit. Walthariūs tandem: "sī sīc placet", inquit "agāmus!" Et simul in dictīs hastam trānsmīsit. at illa Per laevum latus umbōnis trānsīvit, et ecce Palmam, quā Cāmālo mucrōnem ēdūcere coepit, Cōnfīxit femorī trānspungēns terga caballī. Nec mora, dum vulnus sentit sonipēs, furit atque Excutiēns dorsum sessōrem sternere temptat; Et forsan faceret, nī lancea fīxa tenēret. Intereā parmam Camalō dīmīsit et, hastam Complexus laevā, satagit dīvellere dextram. Quod mox perspiciēns currit celeberrimus hērōs Et pede compressō capulō tenus ingerit ēnsem; Quem simul ēdūcēns hastam dē vulnere trāxit. Tunc equus et dominus hōrā cecidēre sub ūnā. Et dum forte nepōs cōnspexerat hoc Camalōnīs, Fīlius ipsīus Kīmo ēognōmine frātris, Quem referunt quīdam Scaramundum nōmine dictum, Ingemit et lacrimīs compellat trīstior omnēs: "Haec mē prae cūnctīs heu respicit āctiō rērum. Nunc aut commoriar vel cārum ulcīscar amīcum." Namque angusta locī sōlum concurrere sōlī Cōgēbant, nec quisquam aliī succurrere quīvit. Advolat īnfēlīx Scaramundus iam moritūrus, Bīna manū lātō crispāns hastīlia ferrō. Quī dum Waltharium nūllō terrōre vidēret Permōtum fīxumque locō cōnsistere in ipsō, Sīc ait īnfrendēns et equīnam vertice caudam Concutiēns: "in quō fīdis? vel quae tua spēs est? Nōn ego iam gāzam nec rērum quidque tuārum Appetō, sed vītam cognātī quaerō perēmptī." Ille dehinc: "sī convincar, quod proelia prīmus Temptārim seu quid meruī, quod tālia possim Iūre patī, absque morā tua mē trānsverberet hastā." Necdum sermōnem conclūserat, ēn Scaramundus Ūnum dē bīnīs hastīle retorsit in illum Cōnfestimque aliud. Quōrum celeberrimus hērōs Ūnum dēvītat, quatit ex umbōne secundum. Tunc aciem gladiī prōmēns Scaramundus acūtī Prōruit in iuvenem cupiēns praescindere frontem, Effrēnīque in equō propius dēvectus ad illum Nōn valuit capitī lībrātum īnfindere vulnus, Sed capulum galeae impēgit: dedit illa resultāns Tinnītūs ignemque simul trānsfūdit ad aurās. Sed nōn cornipedem potuit gīrāre superbum, Dōnec Walthariūs sub mentum cuspidis ictum Fīxerat et sellā moribundum sustulit alta. Quī caput ōrantīs propriō mucrōne recīdēns Fēcit cognātum pariter fluitāre cruōrem. Hunc ubi Gunthariūs cōnspexit obīsse superbus, Hortātur sociōs pugnam renovāre furentēs: "Aggrediāmur eum nec respīrāre sināmus, Dōnec dēficiēns lassēscat; et inde revīnctus Thēsaurōs reddet luet et prō sanguine poenās." Tertius ēn Werinhardus abit bellumque lacessit, Quamlibet ex longā generātus stirpe nepōtum, Ō vir clāre, tuus cognātus et artis amātor, Pandare, quī quondam iussus cōnfundere foedus In mediōs tēlum torsistī prīmus Achīvōs. Hic spernēns hastam pharetram gestāvit et arcum, Ēminus ēmissīs haud aequō Mārte sagittīs Waltharium turbāns. contrā tamen ille virīlis Cōnstitit oppōnēns clipeī septemplicis orbem, Saepius ēlūdēns venientēs prōvidus ictus. Nam modo dissiluit, parmam modo vergit in austrurn Tēlaque discussit, nūllum tamen attigit illum. Postquam Pandaridēs sē cōnsūmpsisse sagittās Incassum videt, īrātus mox exerit ēnsem Et dēmum advolitāns hās iactitat ōre loquēlās: "Ō sī ventōsōs lūsistī, callide, iactus, Forsan vibrantis dextrae iam percipis ictum." Ollī Walthariūs rīdentī pectore adōrsus: "Iamque diū satis expectō certāmina iūstō Pondere agī. Festīnā, in mē mora nōn erit ūlla." Dīxerat et tōtō cōnīxus corpore ferrum Conicit. Hasta volāns pectus reserāvit equīnum: Tollit sē arrēctum quadrupēs et calcibus aurās Verberat effundēnsque equitem cecidit super illum. Accurrit iuvenīs et eī vī dīripit ēnsem. Casside discussā crīnēs complectitur albōs Multiplicēsque precēs nectentī dīxerat hērōs: "Tālia nōn dūdum iactābās dicta per aurās." Haec ait et truncum sectā cervīce relīquit. Sed nōn dēmentem tria vīsa cadāvera terrent Guntharium: iubet ad mortem properāre vicissim. Ēn ā Saxōnicīs ōrīs Ekivrid generātus Quārtus temptāvit bellum, quī prō nece facta Cuiusdam prīmātis eō diffūgerat exul. Quem spādīx gestābat equus maculīs variātus. Hic ubi Walthārium prōmptum videt esse duellō, "Dīc" ait "an corpus vegetet tractābile tēmet Sīve per āeriās fallās, maledicte, figūrās. Saltibus assuētus faunus mihi quippe vidēris." Illeque sublātō dedit haec respōnsa cachinnō: "Celtica lingua probat tē ex illā gente creātum, Cui nātūra dedit reliquās lūdendō praeīre. At sī tē propius venientem dextera nostrā Attingat, post Saxonibūs memorāre valēbis, Tē nunc in Vosagō faunī fantasma vidēre." "Attemptābō quidem, quid sīs", Ekivrid ait, ac mox Ferrātam cornum graviter iacit. Illa retortō Ēmicat āmentō; quam dūrus frēgerat umbō. Walthariūs contrā respondit cuspide missa: "Haec tibi silvānus trānspōnit mūnera faunus. Aspice, num mage sit tēlum penetrābile nostrum. " Lancea taurīnō contextum tergore lignum Diffidit ac tunicam scindēns pulmōne resēdit. Volvitur īnfēlīx Ekivrid rīvumque cruōris Ēvomit: ēn mortem fugiēns incurrit eandem. Cuius equum iuvenis post tergum in grāmen abēgit. Tunc ā Gunthariō clipeum sibi postulat ipsum Quīntus ab īnflātō Hādāwardūs pectore lūsus. Quī pergēns hastam sociīs dīmīsit habendam, Audāx in sōlum cōnfīsus ināniter ēnsem. Et dum cōnspiceret dēiecta cadāvera tōtam Conclūsisse viam nec equum trānsīre valēre, Dissiliēns parat īre pedēs. Stetit ācer in armīs Walthariūs laudatque virum, quī praebuit aequam Pugnandī sortem. Hādāwart tum dīxit ad illum: "Ō versūte dolīs ac fraudīs cōnscie serpēns, Occultāre artus squāmōsō tegmine suētus Ac velutī coluber gīrum collēctus in ūnum Tēla tot ēvītās tenuī sine vulneris ictū Atque venēnātās lūdīs sine mōre sagittās! Numquid et iste, putās, āstū vītābitur ictus, Quem propius stantis certō lībrāmine mittit Dextra manus? neque enim is tēlī seu vulneris auctor. Audī cōnsilium: parmam dēpōnitō pictam! Hanc mea sors quaerit, rēgis quoque spōnsiō praestat. Nōlō quidem laedās, oculīs quia complacet istīs. Sīn aliās, licet et lūcem mihi dēmpseris almam, Assunt hīc plūrēs sociī carnīsque propinquī, Quī, quamvīs volucrem simulēs pennāsque capessās, Tē tamen immūnem numquam patientur abīre." Belliger at contrā nīl territus intulit ista: "Dē reliquīs taceō, clipeum dēfendere cūrō. Prō meritīs, mihi crēde, bonīs sum dēbitor illī. Hostibus iste meīs sē oppōnere saepe solēbat Et prō vulneribus suscēpit vulnera nostrīs. Quam sit oportūnūs hodiē mihi, cernis et ipse; Nōn cum Walthariō loquerēris forsan, abesset. Vīribus ō summīs hostem dēpellere cūrēs, Dextera, nē rapiat tibi prōpugnācula mūrī! Tū clāvum umbōnis studeās retinēre, sinistra, Atque eborī digitōs circumfer glūtine fīxōs! Istīc nē pōnās pondus, quod tanta viārum Portāstī spatia, ex Avārum nam sēdibus altīs!" Ille dehinc: "invītus agis, sī sponte recūsās. Nec sōlum parmam, sed equum cum virgine et aurō Reddēs: tum dēmum scelerum cruciāmina pendēs." Haec ait et nōtum vāgīnā dīripit ēnsem. Inter sē variīs terrārum partibus ortī Concurrunt. Stupuit Vosegūs haec fulmina et ictūs. Ollī sublīmēs animīs ac grandibus armīs, Hic gladiō fīdēns, hīc ācer et arduus hasta, Inter sē multa et validā vī proelia miscent. Nōn sīc nigra sonat percussa secūribus īlex, Ut dant tinnītūs galeae clipeīque resultant. Mīrantur Francī, quod nōn lassēsceret hērōs Walthariūs, cui nūlla quiēs spatiumve dabātur. Ēmicat hīc impūne putāns iam Wormatiēnsis Alte et sublātō cōnsurgit fervidus ēnse, Hōc ictū memorāns sēmet fīnīre duellum. Prōvidus at iuvenis ferientem cuspide adācta Intercēpit et ignārum dīmittere ferrum Cōgēbat: procul in dūmīs resplenduit ēnsīs. Hīc ubi sē gladiō spoliātum vīdit amīcō, Accelerāre fugam fruticēsque volēbat adīre. Alpharidēs frētus pedibus viridīque iuventā Īnsequitur dīcēns: "quōnam fugis? accipe scūtum!" Sīc ait atque hastam manibus levat ōcius ambīs Et ferit. Ille cadit, clipeus superintonat ingēns. Nec tardat iuvenis: pede collum pressit et hastā Dīvellēns parmam tellūrī īnfīxerat illum. Ipse oculōs vertēns animam sufflāvit in auram. Sextus erat Patavrid. Soror hunc germāna Haganonis Prōtulit ad lūcem. Quem dum prōcēdere vīdit, Vōcibus et precibus cōnātur avunculus inde Flectere prōclāmāns: "quōnam ruis? aspice mortem, Quāliter arrīdet! dēsiste! ēn ultima Parcae Fīla legunt. Ō cāre nepōs, tē mēns tua fallit. Dēsine! Walthariī tū dēnique vīribus impār." Īnfēlīx tamen ille meāns haec omnia sprēvit; Ārsit enim vēnīs laudem captāre cupīscēns. Trīstātusque Haganō suspīria pectore longā Trāxit et hās īmō fūdit dē corde loquēlās: "Ō vortex mundī, famēs īnsatiātus habendī, Gurges avāritiae, cūnctōrum fibra malōrum! Ō utinam sōlum gluttīrēs dīra metallum Dīvitiāsque aliās hominēs impūne remittēns! Sed tū nunc hominēs perversō nūmine perflāns Incendis, nūllīque suum iam sufficit. Ecce Nōn trepidant mortem prō lucrō incurrere turpem. Quantō plūs retinent, tantō sitis ārdet habendī. Externīs modo vī modo fūrtīvē potiuntur Et, quod plūs renovat gemitus lacrimāsque ciēbit, Caeligenās animās Erebī fornāce retrūdunt. Ecce ego dīlēctum nequeō revocāre nepōtem; Īnstimulātus enim dē tē est, ō saeva cupīdō. Ēn caecus mortem properat gustāre nefandam Et vīlī prō laude cupit dēscendere ad umbrās. Heu mihi cāre nepōs, quid mātrī, perdite, mandās ? Quis nūper ductam refovēbit, cāre, marītam, Cui nec, raptē speī, puerī lūdicra dedistī? Quis tibi nam furor est? unde haec dēmentia vēnit?" Sīc ait et gremium lacrimīs cōnspersit obortīs, Et longum "fōrmōse, valē" singultibus ēdit. Walthariūs, licet ālongē, socium fore maestum Attendit, clāmorque simul pervēnit ad aurēs. Unde incursantem sīc est affātus equestrem: "Accipe cōnsilium, iuvenis clārissime, nostrum Et tē cōnservāns meliōribus ūtere fātīs. Dēsine, nam tua tē fervēns fīdūcia fallit! Hērōum tot cerne necēs et cēde duellō, Nē suprēma vidēns hostēs faciās mihi plūrēs." "Quid dē morte meā ēūrās" ait ille "tyranne? Est modo pugnandum tibimet, nōn sermōcinandum." Dīxit et in verbō nōdōsam dēstinat hastam, Cuspide quam propriā dīvertēns trānstulit hērōs. Quae subvecta chorīs ac vīribus ācta furentīs In castrum venit atque pedēs stetit ante puellae. Ipsa metū perculsa sonum prōmpsit muliebrem. At postquam tenuis redit in praecordia sanguis, Paulum suspiciēns spectat, num vīveret hērōs. Tum quoque vir fortis Francum discēdere bellō Iussit; at ille furēns gladium nūdāvit et ipsum Incurrēns petiit vulnusque ā vertice lībrat. Alpharidēs parmam dēmum concusserat aptam Et spūmantis aprī frendēns dē mōre tacēbat. Ille ferīre volēns sē prōnior omnis ad ictum Exposuit, sed Walthariūs sub tegmine flexus Dēlituit corpusque suum contrāxit, et ecce Vulnere dēlūsus iuvenis recidēbat ineptus. Fīnis erat, nisi quod genibus tellūre refīxīs Belliger accubuit calibemque sub orbe cavēbat. Hic dum cōnsurgit, pariter sē subrigit ille Ac citius scūtum trepidus sibi praetulit atque Frūstrā certāmen renovāre parābat. At illum Alpharidēs fīxā gladiō petit ōcius hastā Et mediam clipeī dēmpsit vastō impete partem, Hāmātam resecāns lōrīcam atque īlia nūdāns. Lābitur īnfēlīx Patavrid sua vīscera cernēns Silvestrīque ferae corpus, animam dedit Orcō. Hunc sēsē ultūrum spondēns Gērwītus adīvit, Quī fortī subvectus equō suprā volat omnem Strāgem, quae angustam conclūserat obvia callem. Et dum bellipotēns recidisset colla iacentīs, Vēnit et ancipitem vibrāvit in ōra bipennem (Istīus ergō modī Francīs tunc arma fuēre). Vir celer obiēcit peltam frūstrāvit et ictum, Ac retrō saliēns hastam rapiēbat amīcam Sanguineumque ulvā viridī dīmīserat ēnsem. Hic vērō metuenda virum tum bella vidērēs. Sermō quidem nūllus fuit inter Mārtia tēla: Sīc erat adversō mēns hōrum intenta duellō. Is furit, ut caesōs mundet vindicta sodālēs, Ille studet vītam tōtō dēfendere nīsū Et, sī fors dederit, palmam retinēre triumphī. Hic ferit, ille cavet; petit ille, reflectitur iste: Ad studium fors et virtūs miscentur in ūnum. Longa tamen cuspis breviōrī dēpulit hostem Armātum tēlō, gīrat sed et ille caballum Atque fatīgātum cupiēbat fallere homōnem. Iam magis atque magīs īrārum mōle gravātus Walthariūs clipeum Gerwītī sustulit īmum, Trānsmissōque femur penetrāverat inguine ferrum. Quī post terga ruēns clāmōrem prōdidit ātrum Exitiumque dolēns pulsābat calcibus arvum. Hunc etiam truncum caesā cervīce relīquit. Īdem Wormatiae campīs comes extitit ante. Tunc prīmum Francī coepērunt forte morārī Et magnīs precibus dominum dēcēdere pugnā Dēposcunt. Furit ille miser caecusque profātur: "Quaesō, virī fortēs et pectora saepe probātā, Nē fors haec cuicumque metum, sed cōnferat īram. Quid mihi, sī Vosagō sīc sīc inglōrius ībō? Mentem quisque meam sibi vindicet. Ēn ego partus Ante morī sum, Wormatiam quam tālibus āctīs Ingrediar. Petat hīc patriam sine sanguine victor? Hāctenus ārsistis hominem spoliāre metallīs; Nunc ārdēte, virī, fūsum mundāre cruōrem, Ut mors abstergat mortem, sanguis quoque sanguem, Sōlēturque necem sociōrum plāga necantīs!" Hīs animum dictīs dēmēns incendit et omnēs Fēcerat immemorēs vītae simul atque salūtis. Ac velut in lūdīs alium praecurrere quisque Ad mortem studuit; sed sēmita, ut anteā dīxī, Cōgēbat bīnōs bellō dēcernere sōlōs. Vir tamen illūstris dum cūnctārī videt illōs, Vertice distractās suspendit in arbore cristās Et ventum captāns sūdōrem tersit anhēlus. Ecce repentīnō Randolf āthlēta caballō Praevertēns reliquōs hunc importūnus adīvit Ac mox ferrātō petiit sub pectore contō. Et nisi dūrātīs Wielandia fabrica gīrīs Obstāret, spissō penetrāverit īlia lignō. Ille tamen subitō stupefactus corda pavōre Mūnīmen clipeī obiēcit mentemque recēpit. Nec tamen et galeam fuerat sūmpsisse facultās. Francus at ēmissā gladium nūdāverat hastā Et feriēns bīnōs Aquītānī vertice crīnēs Abrāsit, sed forte cutem praestringere summam Nōn licuit; rūrsumque alium vibrāverat ictum Et praeceps animī dīrēctō obstamīne scūtī Impēgit calibem, nec quīvit vīribus ūllīs Ēlicere. Alpharidēs retrō, sē fulminis īnstar Excutiēns, Francum validā vī fūdit ad arvum Et super assistēns pectus conculcat et inquit: "Ēn prō calvitiō capitis tē vertice fraudō, Nē fīat ista tuae dē mē iactantia spōnsae." Vix effātūs haec truncāvit colla precantīs. At nōnus pugnae Helmnod successit, et ipse Īnsertum triplicī gestābat fūne tridentem, Quem post terga quidem sociī stantēs tenuērunt, Cōnsiliumque fuit, dum cuspis missa sedēret In clipeō, cūnctī pariter trāxisse studērent, Ut vel sīc hominem dēiēcissent furibundum; Atque sub hāc certum sibi spē posuēre triumphum. Nec mora, dux tōtās fundēns in brāchia vīrēs Mīsit in adversum magnā cum vōce tridentem Ēdīcēns: "ferrō tibi fīnis, calve, sub istō!" Quī ventōs penetrāns iaculōrum mōre coruscat, Quod genus aspidis ex altā sēsē arbore tantō Turbine dēmittit, quō cūncta obstantia vincat. Quid moror? umbōnem sciderat peltāque resēdit. Clāmōrem Francī tollunt saltusque resultat, Obnīxīque trahunt restim simul atque vicissim, Nec dubitat prīnceps tālī sē aptāre labōrī. Mānārunt cūnctīs sūdōrīs flūmina membrīs. Sed tamen haec inter velut aesculus astitit hērōs Quae nōn plūs petit astra comīs quam Tartara fibrīs, Contempnens omnēs ventōrum immōta fragōrēs. Certābant hostēs hortābanturque virītim, Ut, sī nōn quīrent ipsum dētrūdere ad arvum Mūnīmen clipeī saltem extorquēre studērent, Quō dēmptō vīvus facile caperētur ab ipsīs. Nōmina quae restant ēdīcam iamque trahentum: Nōnus Eleuthir erat, Helmnod cognōmine dictus, Argentīna quidem decimum dant oppida Trōgum, Extulit ūndecimum pollēns urbs Spīra Tanastum, Absque Haganōne locum rēx supplēvit duodēnum. Quattuor hī adversum summīs cōnātibus ūnum Contendunt pariter multō variōque tumultū. Intereā Alpharidī vānus labor incutit īram, Et quī iam prīdem nūdārat casside frontem, In frameā tunicāque simul cōnfīsus aēna Omīsit parmam prīmumque invāsit Eleuthrin. Huic galeam findēns cerebrum diffūdit et ipsam Cervīcem resecāns pectus patefēcit, at aegrum Cor pulsāns animam līquit mox atque calōrem. Inde petit Trōgum haerentem in fūne nefandō. Quī subitō attonitus recidentīs morte sodālis Horribilīque hostis cōnspectū coeperat ācrem Nēquīquam temptāre fugam voluitque relicta Arma recolligere, ut rūrsum reparāret agōnem (Nam cūnctī fūnem tractūrī dēposuērunt Hastās cum clipeīs). Sed quantō maximus hērōs Fortior extiterat, tantō fuit ōcior, ollī Et cursū captō sūrās mucrōne recīdit Ac sīc tardātum praevēnit et abstulit eius Scūtum. Sed Trōgūs quamvīs dē vulnere lassus, Mente tamen fervēns saxum circumspicit ingēns, Quod rapiēns subitō obnīxum contorsit in hostem Et proprium ā summō clipeum fidit usque deorsum. Sed retinet frāctum pellis superaddita lignum. Moxque genū positō viridem vacuāverat aedem Atque ārdēns animīs vibrātū terruit aurās, Et sī nōn quīvit virtūtem ostendere factīs, Cordē tamen habitum patefēcit et ōre virīlem. Nec mānēs rīdēre vidēns audāciter īnfit: "Ō mihi sī clipeus vel sīc modo adesset amīcus! Fors tibi victōriam dē mē, nōn inclita virtūs Contulit. Ad scūtum mucrōnem hic tollitō nostrum!" Tum quoque subrīdēns "veniō iam" dīxerat hērōs Et cursū advolitāns dextram ferientis adēmit. Sed cum āthlētā ictum lībrāret ab aure secundum Pergentīque animae valvās aperīre studēret, Ecce Tanāstus adest tēlīs cum rēge resūmptīs Et socium obiectā prōtēxit vulnere pelta. Hinc indignātus īram convertit in ipsum Walthariūs humerumque eius dē cardine vellit Perque latus ductō suffūdit vīscera ferrō. "Avē!" prōcumbēns submurmurat ōre Tanastus. Quō recidente precēs contempsit prōmere Trōgūs Convīciīsque suī victōrem incendit amārīs, Seu virtūte animī, seu dēspērāverat. Exin Alpharidēs: "morere" inquit "et haec sub Tartara trānsfer Ēnārrāns sociīs, quod tū sīs ultus eōsdem." Hīs dictīs torquem collō circumdēdit aureum. Ecce simul caesī volvuntur pulvere amīcī, Crēbrīs foedātum ferientēs calcibus arvum.

Hīs rēx īnfēlīx vīsis suspīrat et omnī Aufugiēns studiō falerātī terga caballī Scandit et ad maestum citius Hāgānōna volāvit Omnimodīsque illum precibus flexisse satēgit, Ut sēcum pergēns pugnam reparāret. at ille: "Mē genus īnfandum prohibet bellāre parentum, Et gelidus sanguis mentem mihi adēmit in armīs. Tābēscēbat enim genitor, dum tēla vidēret, Et timidus multīs renuēbae proelia verbīs. Haec dum iactāssēs, rēx, inter tē comitantēs, Extitit indignum nostrī tibi quippe invāmen." Ille recūsantī precibus nihilōminus īnstāns Tālibus āversum satagit revocāre loquēlīs: "Dēprecor ob superōs, conceptum pōne furōrem, Īram dē nostrā contractam dēcute culpā, Quam vītā comitante, domum sī vēnerō tēcum, Impēnsīs tibimet benefactīs dīluō multīs. Nōnne pudet sociīs tot cognātīsque perēmptīs Dissimulāre virum? magis, ut mihi quippe vidētur, Verba valent animum quam facta nefanda movēre. Iūstius in saevum tumuissēs mente tyrannum, Quī sōlus hodiē caput īnfāmāverat orbis. Nōn modicum patimur damnum dē caede virōrum; Dēdecus at tantum superābit Francia numquam. Anteā quis fuimus suspectī, sībila dantēs "Francōrum" dīcent "exercitus omnis ab ūnō, Prō pudor, ignōtum vel quō, est impūne necātus"!" Cūnctābātur adhūc Haganōn et pectore spōnsam Walthariō plērumque fidem volvēbat et ipsum Ēventum gestae recolēbat in ōrdine causae. Supplicius tamen īnfēlīx rēx īnstitit illī. Cuius subnīxē rogitantis acūmine mōtus Ērubuit dominī vultum, replicābat honōrem Virtūtis propriae, quī fors vīlesceret inde, Sī quōcumque modo in rēbus sibi parceret istīs. Ērūpit tandem et clārā sīc vōce respondit: "Quō mē, domne, vocās? quō tē sequar, inclite prīnceps? Quae nequeunt fierī, spondet fīdūcia cordī. Quis tam dēsipiēns quandōque fuisse probātur, Quī saltū baratrum sponte attemptārit apertum? Nam sciō Waltharium per campōs sīc fore acerbum, Ut tālī castrō nec nōn statiōne locātus Ingentem cuneum velut ūnum temnat homullum. Et licet hūc cūnctōs equitēs simul atque pedestrēs Francia mīsisset, sīc hīs ceu fēcerat istīs. Sed quia cōnspiciō tē plūs doluisse pudōre Quam caedis damnō nec sīc discēdere velle, Compatior, propriusque dolor succumbit honōrī Rēgis: et ecce viam cōnor reperīre salūtis, Quae tamen aut nusquam ostendit sē sīve coācte. Nam propter cārum (fateor tibi, domne) nepōtem Prōmissam fideī normam corrumpere nōllem. Ecce in nōn dubium prō tē, rēx, ībō perīclum. Ast hic mē penitus cōnflīctū cēdere nōris. Sēcēdāmus eīque locum praestēmus eundī Et positī in speculīs tondāmus prāta caballīs, Dōnec iam castrum sēcūrus dēserat artum, Nōs abiisse ratus. Campōs ubi calcet apertōs, Īnsurgāmus et attonitum post terga sequāmur: Sīc aliquod virtūtis opus temptāre valēmus. Haec mihi in ambiguīs spēs set certissima rēbus. Tum pugnāre potes, bellī sī, rēx, tibi mēns est: Quippe fugam nōbīs numquam dabit ille duōbus, At nōs aut fugere aut acrum bellāre necesse est." Laudat cōnsilium satrapā et complectitur illum Oscillōque virum dēmulcet; et ecce recēdunt Īnsidiīsque locum circumspexēre sat aptum Dēmissīque ligant animālia grāmine laetō. Intereā occiduās vergēbat Phoebus in ōrās, Ultima per nōtam signāns vestīgia Thīlēn, Et cum Scottigenīs post terga relīquit Hibērōs. Hīc postquam ōceanās sēnsim calefēcerat undās, Hesperōs Ausonidis obvertit cornua terrīs, Tum sēcum sapiēns coepit tractāre satelles, Utrum sub tūtō per dēnsa silentia castrō Sisteret, an vastīs heremī committeret arvīs. Aestuat immēnsīs cūrārum flūctibus et, quid Iam faceret, sollers argūtā indāgine quaerit. Sōlus enim Hāgānō fuerat suspectus et illud Oscillum rēgis subter complexibus āctum. Ambierat prōrsus, quae sit sententia mentī Hostīs et an urbem vellent remeāre relictam, Plūribus ut sociīs per noctem forte coāctīs Prīmō māne parent bellum recreāre nefandum An sōlī īnsidiās facerent propiusque latērent. Terret ad haec triviīs ignōtī silva meātus, Nē loca fortassis incurreret asperā spīnīs, Immō quippe ferīs, spōnsamque āmitteret illīs. Hīs ita prōvīsīs explōrātīsque profātur: "Ēn quōcumque modō rēs pergant, hīc recubābō, Dōnec circuiēns lūmen spērā reddat amātum, Nē patriae fīnēs dīcat rēx ille superbus Ēvāsisse fugā fūris dē mōre per umbrās." Dīxit et ecce viam vāllō praemūniit artam Undique praecīsīs spīnīs simul et paliūrīs. Quō factō ad truncōs sēsē convertit amārō Cum gemitū et cuicumque suum caput applicat atque Contrā orientālem prōstrātus corpore partem Ac nūdum retinēns ēnsem hāc vōce precātur: "Rērum factōrī, sed et omnia facta regentī, Nīl sine permissō cuius vel dēnique iussō Cōnstat, agō grātēs, quod mē dēfendit inīquīs Hostīlīs turmae tēlīs nec nōn quoque probrīs. Dēprecor at dominum contrītā mente benignum, Ut, quī peccantēs nōn vult sed perdere culpās, Hōs in caelestī praestet mihi sēde vidērī." Quī postquam ōrandī fīnem dedit, īlicō surgēns Sex gīrāvit equōs et virgīs rīte retortīs Vinciit: hī tantum remanēbant, nempe duōbus Per tēla absūmptīs ternōs rēx Gunthere abēgit. Hīs ita compositīs prōcīnctum solvit et altē Ingentī fūmāns leviābat pondere corpus. Tum maestam laetō sōlāns affāmine spōnsam Moxque cibum capiēns aegrōs recreāverat artūs (Oppidō enim lassus fuerat) clipeōque recumbēns Prīmī cūstōdem somnī iubet esse puellam, Ipse mātūtīnam dispōnēns tollere cūram, Quae fuerat suspecta magis, tandemque quiēvit. Ad cuius caput illa sedēns solitō vigilāvit Et dormītantēs cantū patefēcit ocellōs. Ast ubi vir prīmum iam expergīscendō sopōrem Rūperat, absque morā surgēns dormīre puellam Iussit et arrēptā sē fulciit impiger hasta. Sīc reliquum noctis dūxit, modo quippe caballōs Circuit, interdum auscultāns vāllō propiāvit, Exoptāns orbī speciēs ac lūmina reddī. Lūcifer intereā praecō scandēbat Olympō Dīcēns: "Tāprobanē clārum videt īnsula sōlem." Hōra fuit, gelidus quā terram irrōrat Eōus. Aggreditur iuvenis caesōs spoliārier armīs Armōrumque habitū, tunicās et cētera linquēns; Armillās tantum, cum bullīs baltea et ēnsēs, Lōrīcās quoque cum galeīs dētrāxerat ollīs. Quātuor hīs onerāvit equōs spōnsamque vocātam Imposuit quīntō, sextum cōnscenderat ipse Et prīmus vāllō perrēxerat ipse revulsō. At dum cōnstrictī penetrātur sēmita callis, Circumquāque oculīs explōrāns omnia pūrīs Auribus arrēctīs ventōs captāvit et aurās, Sī vel mussantēs sentīret vel gradientēs Sīve superbōrum crepitantia frēna virōrum, Seu saltim ferrāta sonum daret ungula equōrum. Postquam cūncta silēre videt, praevertit onustās Quadrupedēs, mulierem etiam praecēdere iussit. Scrīnia gestantem comprēndēns ipse caballum Audet inīre viam cōnsuētō cīnctus amictū. Mīlle ferē passus trānscendit, et ecce puella (Sexus enim fragilīs animō trepidāre coēgit) Respiciēns post terga videt dēscendere bīnōs Quōdam colle virōs raptim et sine mōre meantēs Exanguisque virum compellat vōce sequentem: "Dilātus iam fīnis adest: fuge, domne, propinquant!" Quī mox conversus vīsōs cognōvit et inquit: "Incassum multōs mea dextera fūderat hostēs, Sī modo suprēmīs laus dēsit, dēdecus assit. Est satius pulcram per vulnera quaerere mortem Quam sōlum āmissīs pālandō ēvādere rēbus. Vērum nōn adeō sunt dēspēranda salūtis Commoda cernentī quondam maiōra perīcla. Aurum gestantis tūtē accipe lōra Leōnis Et citius pergēns lūcō succēde propinquō! Ast ego in ascēnsū montis subsistere mālō, Ēventum opperiēns adventantēsque salūtāns." Obsequitur dietīs virguncula clāra iubentis. Ille celer scūtum collēgit et excutit hastam, Ignōtī mōrēs equitis temptandō sub armīs. Hunc rēx incursāns comitante satellite dēmēns Ēminus affātū compellat valdē superbō: "Hostis atrōx, nīsū dēlūderis! ecce latebrae Prōtinus absistunt, ex quis dē mōre liciscae Dentibus īnfrendēns rabidīs lātrāre solēbās. Ēn in prōpatulō, sī vīs, cōnflīgitō campō Experiēns, fīnis sī fors queat aequiperārī Prīncipiō. Sciō: Fortūnam mercēde vocāstī Idcircōque fugam tempnis seu dēditiōnem." Alpharidēs contrā rēgī nōn reddidit ūlla, Sed velut hinc surdus aliō convertitur aiēns: "Ad tē sermō mihi, Hāgānō, subsiste parumper! Quid, rogō, tam fīdum subitō mūtāvit amīcum, Ut, discessūrus nūper vix posse revellī Quī nostrīs vīsus fuerat complexibus, ultrō, Nūllīs nempe malīs laesus, nōs appetat armīs? Spērābam, fateor, dē tē (sed dēnique fallor), Quod, sī dē exiliō redeuntem nōsse valērēs, Ipse salūtātum mihimet mox obvius īrēs Et licet invītum hospitiī requiēte fovērēs Pācificēque in rēgna patris dēdūcere vellēs, Sollicitusque fuī, quōrsum tua mūnera ferrem; Namque per ignōtās dīxī pergēns regiōnēs: "Francōrum vereor Hagānōne superstite nūllum." Obsecrō per lūdōs, resipīscitō iam, puerīlēs, Ūnanimēs quibus assuētī fuimusque perītī Et quōrum cultū prīmōs attrīvimus annōs. Inclita quōnam migrāvit concordia nōbīs Semper in hoste domīque manēns nec scandala nōscēns? Quippe tuī faciēs patris oblīvīscier ēgit, Tēcum dēgentī mihi patria vīluit ampla. Numquid mente fidem abrādis saepissime pactam? Dēprecor, hoc abscīde nefās neu bella lacessās, Sitque inconvulsum nōbīs per ternpora foedus. Quod sī cōnsentīs, iam nunc dītātus abībis Eulogīīs, rutilō umbōnem complēbō metallō." Contrā quae Hāgānō vultū haec affāmina torvō Ēdidit atque īram sīc īnsinuāvit apertam: "Vim prius exercēs, Walthārī, postque sophāris. Tūte fidem absciderās, cum mēmet adesse vidērēs Et tot strāvissēs sociōs immōque propinquōs. Excūsāre nequīs, quīn mē tunc affore nōssēs. Cuius sī faciēs latuit, tamen arma vidēbās Nōta satīs habitūque virum rescīre valēbās. Cētera fors tulerim, sī vel dolor ūnus abesset: Ūnicē enim cārum rutilum blandum pretiōsum Carpsistī flōrem mucrōnis falce tenellum. Haec rēs est, pactum quā irrītāstī prior almum, Idcircōque gāzam cupiō prō foedere nūllam. Sitne tibi sōlī virtūs, volō discere in armīs, Dēque tuīs manibus caedem perquīrō nepōtīs. Ēn aut oppetō sīve aliquid memorābile faxō." Dīxit et ā tergō saltū sē iēcit equīnō, Hoc et Gunthariūs nec sēgnior ēgerat hērōs Walthariūs, cūnctī peditēs bellāre parātī. Stābat quisque ac ventūrō sē prōvidus ictū Praestrūxit; trepidant sub peltīs Mārtia membra. Hōra secunda fuit, quā trēs hī congrediuntur. Adversus sōlum cōnspīrant arma duōrum. Prīmus māligenam collēctīs vīribus hastam Dīrēxit Hagānō disrupta pāce. Sed illam Turbine terribilem tantō et strīdōre volantem Alpharidēs sēmet cernēns tolerāre nequīre, Sollers oblīquī dēlūsit tegmine scūtī: Nam veniēns clipeō sīc est ceu marmore lēvī Excussa et collem vehementer sauciat usque Ad clāvōs īnfīxa solō. Tunc pectore magnō, Sed modicā vī fraxineum hastīle superbus Iēcit Gunthariūs, volitāns quod adhaesit in īmā Walthariī parmā; quam mox dum concutit ipse, Excidit ignāvum dē lignī vulnere ferrum. Ōmine quō maestī cōnfūsō pectore Francī Mox stringunt aciēs, dolor est conversus ad īrās, Et tēctī elipēīs Aquītānum invādere certant. Strēnuus ille tamen vī cuspidis expulit illōs Atque incursantēs vultū terrēbat et armīs. Hic rēx Gunthariūs coeptum meditātur ineptum, Scīlicet ut iactam frūstrā terraeque relāpsam (Ante pedēs hērōis enim dīvulsa iacēbat) Accēdēns tacitē fūrtim sustolleret hastam, Quandōquidem brevibus gladiōrum dēnique tēlīs Armātī nequeunt accēdere comminus illī, Quī tam porrēctum torquēbat cuspidis ictum. Innuit ergō oculīs vassum praecēdere suādēns, Cuius dēfēnsū causam supplēre valēret. Nec mora, prōgredītur Haganōn ac prōvocat hostem, Rēx quoque gemmātum vāgīnae condidit ēnsem Expediēns dextram fūrtō āctūtum faciendō. Sed quid plūra? manum prōnus trānsmīsit in hastam Et iam comprēnsam sēnsim subtrāxerat illam Fortūnae maiōra petēns. sed maximus hērōs, Utpote quī bellō semper sat prōvidus esset Praeter et ūnīus pūnctum cautissimus hōrae, Hunc inclīnārī cernēns persēnserat āctum Nec tulit, obstantem sed mox Haganōna revellēns, Dēnique sublātō quī dīvertēbat ab ictū, Īnsilit et plantā dīreptum hastīle retentat Ac rēgem fūrtō captum sīc increpitāvit, Ut iam perculsō sub cuspide genva labārent. Quem quoque continuō ēsurientī porgeret Orcō, Nī Hāgāno armipotēns citius succurreret atque Obiectō dominum scūtō mūnīret et hostī Nūdam aciem saevī mucrōnis in ōra tulisset. Sīc, dum Walthariūs vulnus cavet, ille resurgit Atque tremēns stupidusque stetit, vix morte reversus. Nec mora nec requiēs: bellum īnstaurātur amārum. Incurrunt hominem nunc ambō nuncque vicissim; Et dum prōgressō sē impenderet ācrius ūnī, Ēn dē parte aliā subit alter et impedit ictum. Haud aliter, Numidus quam dum vēnābitur ursus Et canibus circumdatus astat et artubus horret Et caput occultāns submurmurat ac propriantēs Amplexāns Umbrōs miserum mūtīre coartat (Tum rabidī circumlātrant hinc inde Molossī Comminus ac dīrae metuunt accēdere belvae), Tāliter in nōnam cōnflīctus flūxerat hōram, Et triplex cūnctīs inerat mācerātiō: lētī Terror, et ipse labor bellandī, sōlis et ārdor. Intereā hērōis coepit subrēpere mentī Quiddam, quī tacitō premit hās sub corde loquēlās. "Sī Fortūna viam nōn commūtāverit, istī Vāna fatīgātum mēmet per lūdicra fallent." Īlicō et ēlāta Hāgānōnī vōce profātur: "Ō paliūre, virēs foliīs, ut pungere possīs; Tū saltandō iocāns āstū mē lūdere temptās. Sed iam faxō locum, propius nē accēdere tardēs: Ecce tuās (sciō praegrandēs) ostenditō vīrēs! Mē piget incassum tantōs sufferre labōrēs." Dīxit et exiliēns contum contorsit in ipsum, Quī pergēns onerat clipeum dirimitque aliquantum Lōrīcae ac magnō modicum dē corpore stringit; Dēnique praecipuīs praecīnctus fulserat armīs. At vir Walthariūs missā cum cuspide currēns Ēvāgīnātō rēgem importūnior ēnse Impetit et scūtō dextrā dē parte revulsō Ictum praevalidum ac mīrandum fēcit eīque Crūs cum poplite adusque femur dēcerpserat omne. Ille super parmam ante pedēs mox concidit huius. Palluit exanguis dominō recidente satelles. Alpharidēs spātam tollēns iterātō cruentam Ārdēbat lāpsō postrēmum īnflīgere vulnus. Immemor at propriī Hāgānō vir forte dolōris Aerātum caput inclīnāns obiēcit ad ictum. Extēnsam cohibēre manum nōn quīverat hērōs, Sed cassis fabrēfactā diū meliusque perācta Excipit assultum mox et scintillat in altum. Cuius dūritiā stupefactus dissilit ēnsīs, Prō dolor! et crepitāns partim micat āere et herbīs. Belliger ut frameae murcātae fragmina vīdit, Indignē tulit ac nimiā furit efferus īra Impatiēnsque suī capulum sine pondere ferrī, Quamlibet eximiō praestāret et arte metallō, Prōtinus abiēcit monimentaque trīstia sprēvit. Quī dum forte manum iam ēnormiter exēruisset, Abstulit hanc Haganō sat laetus vulnere prōmptō. In mediō iactus recidēbat dextera fortis, Gentibus ac populīs multīs suspecta, tyrannīs, Innumerābilibus quae fulserat ante trophaeīs. Sed vir praecipuus nec laevis cēdēre gnārus, Sānā mente potēns carnis superāre dolōrēs, Nōn dēspērāvit, neque vultus concidit eius, Vērum vulnigeram clipeō īnsertāverat ulnam Incolomīque manū mox ēripuit sēmispātam, Quā dextrum cīnxisse latus memorāvimus illum, Īlicō vindictam capiēns ex hoste sevēram. Nam feriēns dextrum Hāgānōni effōdit ocellum Ac timpus resecāns pariterque labella revellēns Ollī bis ternōs discussit ab ōre molārēs. Tālī negōtiō dirimuntur proelia factō. Quemque suum vulnus atque aeger anhēlitus arma Pōnere persuāsit. quisnam hinc immūnis abīret, Quā duo magnanimī hērōēs tam vīribus aequī Quam fervōre animī steterant in fulmine bellī! Postquam fīnis adest, īnsignia quemque notābant: Illīc Gunthariī rēgis pēs, palma iacēbat Walthariī nec nōn tremulus Haganōnis ocellus. Sīc sīc armillās partītī sunt Avarēnsēs! Cōnsēdēre duo, nam tertius ille iacēbat, Sanguinis undantem tergentēs flōribus amnem. Haec inter timidam revocat clāmōre puellam Alpharidēs, veniēns quae saucia quaeque ligāvit. Hīs ita compositīs spōnsūs praecēpit eīdem: "Iam miscētō merum Haganōnī et porrige prīmum; Est āthlēta bonus, fideī sī iūra reservet. Tum praebētō mihi, reliquīs quī plūs tolerāvī. Postrēmum volō Gunthārius bibat, utpote sēgnis Inter magnanimum quī pāruit arma virōrum Et quī Mārtis opus tepidē atque ēnerviter ēgit." Obsequitur cūnctīs Herirīcī fīlia verbīs. Francus at oblātō licet ārēns pectore vīnō "Dēfer" ait "prius Alpharidī spōnsō ac seniōrī, Virgō, tuō, quoniam, fateor, mē fortior ille Nec sōlum mē, sed cūnctōs superēminet armīs." Hīc tandem Hagānō spīnōsus et ipse Aquītānus Mentibus invictī, licet omnī corpore lassī, Post variōs pugnae strepitūs ictūsque tremendōs Inter pōcula scurrīlī certāmine lūdunt. Francus ait: "iam dehinc cervōs agitābis, amīce, Quōrum dē coriō wantis sine fīne fruāris. At dextrum, moneō, tenerā lānūgine complē, Ut causae ignārōs palmae sub imāgine fallās. Wāh! sed quid dīcis, quod rītum īnfringere gentīs Ac dextrō femorī gladium agglomerāre vidēris Uxōrīque tuae, sī quandō ea cūra subintrat, Perversō amplexū circumdabis eugē sinistram? Iam quid dēmoror? ēn posthāc tibi quicquid agendum est Laeva manus faciet." Cui Walthare tālia reddit: "Cūr tam prōsiliās, admīror, lusce Sicamber. Sī vēnor cervōs, carnem vītābis aprīnam. Ex hōc iam famulīs tū suspectandō iubēbis Hērōum turbās trānsversa tuendō salūtāns. Sed fideī memor antīquae tibi cōnsiliābor: Iam sī quandō domum veniās laribusque propinquēs, Effice lardātam dē multrā farreque pultam! Haec pariter vīctum tibi cōnferet atque medēlam." Hīs dictīs pactum renovant iterātō coāctum Atque simul rēgem tollentēs valdē dolentem Impōnunt equitī, et sīc disiectī rediērunt Francī Wormatiam, patriamque Aquītānus adīvit. Illīc grātificē magnō susceptus honōre Pūblica Hiltgundī fēcit spōnsālia rīte Omnibus et cārus post mortem obitumque parentis Ter dēnīs populum rēxit fēlīciter annīs. Quālia bella dehinc vel quantōs saepe triumphōs Cēperit, ecce stilus renuit signāre retūnsus. Haec quīcunque legis, strīdentī ignōsce cicādae Raucellam nec adhūc vōcem perpende, sed aevum, Utpote quae nīdīs nōndum petit alta relictīs. Haec est Walthāriī poēsis. vōs salvet Iēsus.